شمیم مهدی

حسن بصرى نزد امام باقر (ع) آمد و گفت: آمده‏ ام تا مطالبى درباره قرآن از شما بپرسم .
امام - علیه السلام- فرمودند: آیا تو فقیه اهل بصره نیستى؟
پاسخ داد: این چنین گفته مى‏ شود.
امام فرمودند: آیا در بصره شخصى هست که تو مسایل و احکام را از او دریافت کنى؟
پاسخ داد: خیر.
امام فرمودند: بنابر این، همه مردم بصره، مسایل دینشان را از تو مى‏گیرند؟
گفت: آرى.
امام باقر -علیه السلام- فرمودند: سبحان الله! مسؤولیت بزرگى را به گردن گرفته‏ اى.از جانب تو سخنى برایم نقل کرده‏ اند که نمى‏دانم واقعا تو آن را گفته‏ اى یا بر تو دروغ بسته ‏اند.
حسن بصرى گفت: آن سخن چیست؟
امام فرمودند: مردم گمان کرده‏ اند که تو معتقدى خداوند امور بندگان را به خود آنان تفویض کرده است!
حسن بصرى سکوت اختیار کرده و هیچ نمى‏ گفت!
امام باقر -علیه السلام- براى این که وى را به ریشه اشتباهش متوجه سازند و بنمایانند که‏ عامل اصلى کج فهمى او، ناتوانى در فهم معارف قرآن است، برایش نمونه‏ اى روشن آوردند و فرمودند:
اگر خداوند در قرآنش به کسى ایمنى داده باشد، آیا به راستى پس از این ایمنى تضمین شده از سوى خدا، بر او ترسى هست؟
حسن بصرى گفت: خیر، ترسى بر او نخواهد بود.
امام باقر -علیه السلام- فرمودند: اکنون آیه‏ اى را برایت مى‏ خوانم و سخنى با تو دارم، من گمان نمى ‏کنم که آن آیه را به گونه ی صحیح تفسیر کرده باشى، و اگر غلط تفسیر کرده‏ اى، هم خودت را هلاک کرده‏ اى و هم پیروانت را.
آن آیه این است: «وَجَعَلْنَا بَیْنَهُمْ وَبَیْنَ الْقُرَى الَّتِی بَارَکْنَا فِیهَا قُرًى ظَاهِرَةً وَقَدَّرْنَا فِیهَا السَّیْرَ سِیرُوا فِیهَا لَیَالِیَ وَأَیَّامًا آمِنِینَ»

(میان آن ها و سرزمین هایی که برکت داده بودیم شهرها و آبادی های آشکار قرار دادیم، و فاصله‏ های متناسب و نزدیک مقرر داشتیم (و به آنها گفتیم) شبها و روزها در این آبادیها در امنیت کامل مسافرت کنید. "سوره سبأ، آیه 18" )

شنیده ‏ام که گفته‏ اى مراد از سرزمین مبارک و امن، سرزمین مکه است؟ آیا کسانى که براى حج به مکه سفر مى‏ کنند مورد هجوم راهزنان قرار نمى‏ گیرند و در مسیر آن هیچ ترسى ندارند و اموالشان را از دست نمى‏دهند؟
حسن بصرى گفت: چرا.
امام فرمودند: پس چگونه ایمن هستند و امنیت دارند؟!

این آیه مثالى است که خداوند درباره ما اهل بیت رسالت، بیان داشته است. ما سرزمین مبارکیم و سرزمینهاى آشکار «قرى ظاهرة» نمایندگان و فقهاى پیرو ما هستند که میان ما و شیعیانمان قرار دارند و مطالب ما را به آنان مى‏ رسانند.
«قدرنا فیها السیر» مثالى است از حرکت و کاوش علمى.
«سیروا فیها لیالى و ایاما» مثالى است از تهییج مردم براى کسب هماره دانش در زمینه حلال و حرام و واجبات و احکام از اهل بیت -علیهم السلام- .
هر گاه مردم از این طریق معارف دین را دریافت کنند، ایمن از شک و گمراهى‏ اند...
اى حسن بصرى! اگر به تو بگویم جاهل اهل بصره‏ اى، سخنى به گزاف نگفته‏ ام! از اعتقاد به تفویض، اجتناب کن، زیرا خداوند به دلیل ضعف و سستى، تمام کار خلق را به ایشان وا ننهاده و از سوى دیگر ایشان را به ناروا بر گناهان مجبور نساخته است.

الاحتجاج، 327

منبع: کتاب زندگی سیاسی امام باقر -علیه السلام- ، نوشته احمد ترابی، صفحه 94

برگرفته از سایت شهید آوینی (++)